İş Zekası, iş istihbaratı anlamındaki Business Intelligence kavramının Türkçe'ye yanlış anlaşılmaya müsait şekilde çevrilmiş halidir. İngilizce Intelligence hem istihbarat (Central Intelligence Agency'deki gibi) hem de zeka (Artificial Intelligence'daki gibi) anlamındadır. Business Intelligence içindeki intelligence ise istihbarat anlamındadır, zeka anlamında değil. İstihbarat "yani yönetici makamlara sunulmak üzere toplanmış ve analiz edilmiş stratejik veya taktik içerikli işlenmiş bilgi".
İş Zekası, kurumların veri ambarlarında ya da operasyonel sistemlerinde biriktirip durduğu ham veriden kanaat/bilgi sentezleyen bilgisayar sistemlerimlerine denir. Bir iş zekası sistemi, verinin toplanması ve işlenip derlenmesinden ve de sonuçta oluşan bilginin kullanıcı dostu bir şekilde sunulmasından sorumludur. Bu şekilde iş zekası sistemi kullanıcısının doğru karar verebilme yetisini arttıran bir karar destek sistemidir.
Kısacası iş zekası sistemleri birçok firmanın bugün kurumsal kaynak yonetimi gibi sistemlerden devasa veriler çekip el yordamı ile Excel gibi tablolama programları üzerinde yarım yamalak yapmaya çalıştıkları işi, ham enformasyon ile kanaat ya da bilgi arasında köprü kurma işini adam akıllı yapmak üzere tasarlanmış sistemlerdir.
Kurumlar verileri spor olsun diye enformasyon halinde toplayıp depolamazlar, bu verileri bazı soruları cevaplandırmak ve bazı kararları desteklemek üzere toplarlar. Ve günümüzün iş dünyasında sorulara aranan cevapların veya verilmesi gereken kararların bir işe yaraması için (1) doğru ve (2) zamanında verilmeleri gerekir. Zamanında verilmeyen doğru kararlar ya da zamanında verilen yanlış kararlar hem işe yaramaz hem de sorun yaratırlar. Doğru ve zamanında kararlar ve cevaplar vermek için ise tecrübe ve iyi karar verebilme kabiliyeti kadar karar/cevap verme sürecini desteklecek doğru kanaati/bilgiyi hızlı bir şekilde derleyebilecek araçlar da lazımdır. Bu "derleme" işlemi pratikte devasa veri ambarlarından çekilen enformasyonun temizlenmesi, ilişkilendirilmesi, dönüştürülmesi ve görselleştirilmesi ile olduğundan, yukarıda bahsi "zamanında" ve "doğru" bilgiyi ancak bilgisayar işlem gücünü bu amaçta kullanan iş zekası sistemleri yapabilir.
Peki belli başlı iş zekası platformları nelerdir? Gartner her sene bu soruya cevap olarak bir liste yayınlıyor ve listeyi dört ana segmente bölüyor.
Gartner'a göre lider iş zekası platformu sağlayıcıları şunlar:
- IBM
- Oracle
- SAP
- SAS
- Microstrategy
- QlikTech
Gartner'a göre lider iş zekası platformu sağlayıcılarını zorlayan şirketler şunlar:
- Tableau
- Tibco Software (Spotfire)
Gartner'a göre özelleşmiş alanlarda uygulama sağlayan ve bu nedenle tüm kullanıcılara hitap etmeyen iş zekası platformu sağlayıcılarınışirketler şunlar:
- LogiXML
- Actuate
- Panaroma Software
- Prognoz
- Salient Management Company
- Board International
- Arcplan
- Targit
- Alteryx
- Pentaho
- Jaspersoft
